Historia ośrodka szkolącego formacje graniczne w Kętrzynie datuje się od 1949 roku, kiedy to Centrum Wyszkolenia Wojsk Ochrony Pogranicza znajdujące się w Ostródzie przemianowano na Oficerską Szkołę Wojsk Ochrony Pogranicza i przeniesiono do Kętrzyna. Siedzibą szkoły został kompleks koszarowy na obrzeżach Kętrzyna powstały w latach 1897–1898. Stacjonowały w nim m.in. jednostki piechoty 4 Wschodniopruskiego Pułku Grenadierów im. Króla Fryderyka II.
Zapoczątkowane w 1989 roku zmiany ustrojowe w Polsce wpłynęły między innymi na decyzje władz odnośnie przebudowy i przystosowania systemu ochrony granic do nowych warunków społeczno-politycznych państwa. Wiązało się to z koniecznością przebudowy nie tylko systemu ochrony granicy państwowej, ale również szkolnictwa zawodowego.
Punktem wyjścia stała się uchwalona przez Sejm Rzeczypospolitej Polskiej 12 października 1990 roku Ustawa o Straży Granicznej, w oparciu o którą Minister Spraw Wewnętrznych wydał Zarządzenie Nr 47 z dnia 16 maja 1991 roku o rozformowaniu Wojsk Ochrony Pogranicza i utworzeniu Straży Granicznej. Natomiast Komendant Główny Straży Granicznej Zarządzeniem Nr 21 z dnia 7 maja 1991 roku powołał do życia Centrum Szkolenia Straży Granicznej w miejsce Centrum Szkolenia WOP.
Po roku od utworzenia Centrum Komendant Główny Straży Granicznej ppłk dypl. Krzysztof Janczak decyzją z dnia 6 lipca 1992 roku nadał Centrum Szkolenia SG Sztandar, którego uroczyste wręczenie nastąpiło w dniu 14 listopada 1992 roku.
Kolejnym etapem historii ośrodka było nadanie imienia, które nastąpiło w dniu16 maja 2007 roku. Na wniosek Komendanta Centrum Szkolenia Straży Granicznej w Kętrzynie, Minister Spraw Wewnętrznych i Administracji nadał Centrum Szkolenia Straży Granicznej w Kętrzynie imię „Żołnierzy Korpusu Ochrony Pogranicza”.
Następstwem otrzymania imienia przez ośrodek szkolenia była kolejna zmiana sztandaru. W dniu 5 maja 2008 roku Minister Spraw Wewnętrznych na wniosek Komendanta Głównego Straży Granicznej nadał Centrum nowy sztandar ufundowany przez Społeczeństwo Ziemi Warmińsko-Mazurskiej.
Konieczność dostosowania Straży Granicznej do standardów Unii Europejskiej to nieustanna potrzeba przeciwdziałania, ujawniania i zwalczania przestępczości związanej z ruchem granicznym, nielegalną migracją, aktami terroru, fałszerstwami dokumentów, przemytem narkotyków, szkodliwych substancji promieniotwórczych, chemicznych i biologicznych odpadów, przemytem towarów i skradzionych samochodów. Zwiększający się ruch graniczny oraz wyposażanie Straży Granicznej w coraz nowocześniejszy sprzęt techniczny sprawiło, że Centrum Szkolenia Straży Granicznej w Kętrzynie w procesie kształcenia skupia swój wysiłek na jak najlepszym, profesjonalnym przygotowaniu funkcjonariuszy do ochrony granicy Rzeczpospolitej Polskiej.
W ciągu ponad 30 lat od powołania Straży Granicznej Centrum Szkolenia SG przeszkoliło dotychczas ponad 130 tys. słuchaczy (stan na 31.12.2021 r.).
W Centrum Szkolenia SG realizowane są zajęcia z zakresu ochrony granicy państwowej, prawa, kryminalistyki, fałszerstw dokumentów, pirotechniki, bezpieczeństwa w komunikacji lotniczej, taktyki i techniki interwencji oraz języków obcych. Wszystkie szkolenia, oprócz wyposażenia słuchaczy w określoną specjalistyczną wiedzę, mają za zadanie wyrobienie określonych nawyków i umiejętności koniecznych podczas wykonywania codziennych obowiązków służbowych. Zajęcia prowadzone są w bardzo dobrze wyposażonych w sprzęt salach specjalistycznych, jak również w realnych warunkach służby granicznej jednostek organizacyjnych Warmińsko-Mazurskiego Oddziału SG.
Na przestrzeni ponad trzech dekad istnienia ośrodka wraz ze wzrostem zadań z zakresu ochrony granicy państwowej oraz zwalczania przestępczości zorganizowanej, a także przeciwdziałania zagrożeniom terrorystycznym struktura Centrum Szkolenia Straży Granicznej podlegała modyfikacjom. W chwili obecnej nad prawidłową realizacją procesu kształcenia w Centrum Szkolenia Straży Granicznej w Kętrzynie czuwają następujące komórki organizacyjne: Kierownictwo - w skład którego wchodzi Zespół Stanowisk Samodzielnych; Zakład Organizacji Dydaktyki; Zakład Bezpieczeństwa w Komunikacji; Zakład Graniczny; Zakład Prawa i Kryminalistyki; Zakład Wychowania Fizycznego i Działań Specjalnych; Zakład Ogólnozawodowy; Pododdziały Szkolne; Wydział Kadr; Wydział Zabezpieczenia Szkolenia; Wydział Ochrony Informacji; Samodzielna Sekcja Organizacji i Promocji i Referat Kontroli.
Podstawowe zadanie Centrum Szkolenia Straży Granicznej to głównie prowadzenie szkoleń kwalifikowanych na wszystkich poziomach tj. szkolenia podstawowego, szkolenia w zakresie Szkoły Podoficerskiej, szkolenia w zakresie Szkoły Chorążych oraz przeszkolenia specjalistycznego do mianowania na pierwszy stopień oficerski Straży Granicznej (kurs oficerski), a także poprzez doskonalenie zawodowe centralne realizowane w formie szkoleń specjalistycznych i kursów doskonalących. Najmocniejszą stroną ośrodka jest jej doświadczona kadra dydaktyczna. Wysokie kwalifikacje i umiejętności oraz ciągłe doskonalenie skutkuje wysoką oceną wystawianą przez słuchaczy, a także inne podmioty przeszkolone przez kadrę ośrodka. Kadra dydaktyczna posiada również uprawnienia Eksperta Kryminalistyki Straży Granicznej. Eksperci znajdują się w wykazie biegłych sądowych Sądu Okręgowego w Olsztynie z dziedziny technicznego badania dokumentów. Wiedza i umiejętności pozwalają na wdrażanie nowatorskich rozwiązań ułatwiających proces szkoleniowy. Jednym z wielu rozwiązań jest wdrożenie we wszystkich ośrodkach szkoleniowych SG aplikacji E-DZIENNIK do ewidencji elektronicznej procesu szkolenia. Aplikacja ułatwia użytkownikom szybszy proces ewidencji szkoleń oraz łatwiejszą kontrolę całego procesu dydaktycznego. Kolejnym rozwiązaniem wdrożonym w naszym ośrodku są „Standardy służby funkcjonariuszy Centrum Szkolenia Straży Granicznej”, które mają na celu wspomóc system motywacyjny, stanowią źródło wiedzy do planowania przedsięwzięć szkoleniowych, będących w ofercie CSSG, a także oferowania nowych propozycji podnoszących atrakcyjność i wszechstronność ośrodka.
CSSG podążając z duchem czasu w ostatnim okresie dostosowało założenia organizacyjno-metodyczne realizowanych kursów i szkoleń do ograniczeń wywoływanych między innymi poprzez stan pandemii. Ośrodek dysponuje programami szkolenia i odpowiednią infrastrukturą techniczną dającą możliwość prowadzenia zajęć z zachowaniem reżimu sanitarnego zarówno w formie tradycyjnej, stacjonarnej, jak również na odległość w formie e-learningu oraz zdalnego nauczania.
Proponowane szkolenia w ramach doskonalenia zawodowego centralnego pozwalają nabyć i doskonalić wiele specjalistycznych umiejętności niezbędnych do realizacji ustawowych zadań Straży Granicznej. W ramach struktury organizacyjnej Centrum Szkolenia SG funkcjonuje sześć zakładów realizujących stricte dydaktyczne zadania, leżące w ich właściwości merytorycznej.
Zakład Graniczny przygotowuje funkcjonariuszy SG do prowadzenia kontroli ruchu granicznego, kontroli ruchu drogowego oraz przeciwdziałania i zwalczania nielegalnej migracji. Udział w poszczególnych szkoleniach i kursach stwarza możliwość nabycia lub doskonalenia umiejętności operatora pojazdów obserwacyjnych, umiejętności związanych z wykorzystaniem pojazdów służbowych np. prowadzenia pościgów pojazdami uprzywilejowanymi, obsługi sprzętu optoelektronicznego, w tym kamer termowizyjnych. Przygotowuje do realizacji ustawowych zadań SG na zewnętrznej granicy UE.
Zakład Prawa i Kryminalistyki zabezpiecza potrzeby szkoleniowe całej formacji w kontekście zadań informatyczno-analitycznych. Centrum Szkolenia SG jest jedynym ośrodkiem szkolenia Straży Granicznej specjalizującym się w kryminalnej analizie operacyjnej, analizie ryzyka według Modelu CIRAM oraz analizie strategicznej. Jest również jedynym ośrodkiem kompleksowo przygotowującym techników kryminalistyki Straży Granicznej. Kadra Zakładu od lat kładzie silny nacisk na zapewnienie rozwoju szkolnictwa Straży Granicznej w obszarze weryfikacji autentyczności dokumentów.
Domeną Zakładu Wychowania Fizycznego i Działań Specjalnych obok prowadzenia zajęć dydaktycznych z wychowania fizycznego oraz strzelań z broni strzeleckiej, jest stale doskonalona oferta szkoleniowa przygotowująca do prowadzenia działań specjalnych. Realizowane zajęcia dydaktyczne dotyczą tematyki konwojowania przesyłek wartościowych, przesyłek niejawnych, broni i amunicji, doprowadzania osób zatrzymanych, podejmowania działań interwencyjnych wobec osób stwarzających zagrożenie dla bezpieczeństwa w porcie lotniczym oraz na pokładzie statku powietrznego.
Zakład Bezpieczeństwa w Komunikacji – powstał w wyniku wzrostu zagrożenia terrorystycznego w kraju i na świecie, wyodrębniony został ze struktur Zakładu Granicznego (2018 r.). Jako jedyny w całej formacji specjalizuje się w szkoleniach z obszaru minersko-pirotechnicznego. W oparciu o stale rozbudowywaną Polową Bazę Szkoleń Minersko-Pirotechnicznych, kadra dydaktyczna Zakładu przygotowuje funkcjonariuszy SG oraz przedstawicieli innych służb do realizacji zadań w zakresie rozpoznawania, neutralizacji oraz instruktorsko-metodycznym. Drugim kierunkiem dydaktycznym zabezpieczanym przez Zakład jest przygotowanie funkcjonariuszy SG do realizacji zróżnicowanych specjalistycznych zadań w zakresie bezpieczeństwa w komunikacji lotniczej, z uwzględnieniem przepi-sów prawa krajowego i międzynarodowego. Centrum współpracuje w tym zakresie z Urzędem Lotnictwa Cywilnego.
Właściwość merytoryczna Zakładu Ogólnozawodowego charakteryzuje się dużą różnorodnością. Zakład ten realizuje zajęcia dydaktyczne z kilku obszarów m.in. z języków obcych, teleinformatyki oraz łączności specjalnej, ale także z udzielania pierwszej pomocy, bezpieczeństwa i higieny służby i pracy.
Niewątpliwym atutem Centrum Szkolenia Straży Granicznej w prowadzonej działalności dydaktycznej jest zlokalizowanie ośrodka na terenie Warmińsko-Mazurskiego Oddziału SG i około 30-kilometrowa odległość ośrodka szkolenia od granicy RP z Federacją Rosyjską. Stwarza to możliwość nabywania i doskonalenia umiejętności niezbędnych do realizacji ustawowych zadań Straży Granicznej w realnych warunkach służby.
Infrastruktura kompleksu dydaktyczno-noclegowego pozwala na realizację zajęć w optymalnych warunkach. Szkolenia prowadzone są w salach wykładowych i specjalistycznych laboratoriach wyposażonych w nowoczesny sprzęt techniczny. Ponadto Centrum dysponuje dwiema halami sportowymi, pełnowymiarowym boiskiem, strzelnicą krytą oraz bazą noclegową na 300 miejsc.
W swojej bieżącej działalności Centrum Szkolenia Straży Granicznej współpracuje ze szkołami resortowymi: Wyższą Szkołą Policji w Szczytnie, Centrum Szkolenia Policji w Legionowie, Centralnym Ośrodkiem Szkolenia Służb Więziennych w Kulach. W przeszłości Centrum Szkolenia współpracowało z ośrodkami akademickimi m.in. Uniwersytetem Warmińsko-Mazurskim w Olsztynie, Uniwersytetem w Białymstoku oraz Uniwersytetem Mikołaja Kopernika w Toruniu.
Centrum Szkolenia Straży Granicznej prowadzi szeroką współpracę szkoleniową z licznymi krajowymi służbami, urzędami i instytucjami. Przedsięwzięcia szkoleniowe realizowane były między innymi na rzecz następujących podmiotów: Ministerstwo Spraw Zagranicznych, Agencja Bezpieczeństwa Wewnętrznego, Centralne Biuro Antykorupcyjne, Inspekcja Transportu Drogowego, Krajowa Administracja Skarbowa, Państwowa Straż Pożarna, Policja, Wojsko Polskie, Służba Kontrwywiadu Wojskowego, Służba Ochrony Państwa, Straż Marszałkowska, Prokuratura, Polskie Koleje Państwowe, Polska Wytwórnia Papierów Wartościowych i Urzędy Wojewódzkie.
Kętrzyński Ośrodek realizuje współpracę w oparciu o porozumienia ze szkołami średnimi: w Bieżuniu, w Białymstoku i Szydłowcu w zakresie:
- udziału funkcjonariuszy Centrum w istotnych uroczystościach szkoły,
- przeprowadzenia zajęć na rzecz szkoły,
- wspierania procesu dydaktycznego jawnymi wydawnictwami Centrum,
- pomocy w organizacji przedsięwzięć dydaktyczno-wychowawczych.
Stałe miejsce w kalendarzu przedsięwzięć Centrum zyskują międzynarodowe moduły szkoleniowe Zintegrowanego Zarządzania Granicami (IBM), odbywające się dotychczas naprzemiennie w fińskiej Akademii Straży Granicznej i Ochrony Wybrzeża w Imatrze oraz w Centrum Szkolenia Straży Granicznej. Ośrodek współpracuje również z Agencją FRONTEX, współpracowało z organizacjami międzynarodowymi tj. ICMPD (Międzynarodowe Centrum Rozwoju Polityki Migracyjnej) oraz IOM (Międzynarodowa Organizacja ds. Migracji).
Obok realizacji zadań służbowych o stricte szkoleniowym charakterze Centrum Szkolenia SG systematycznie wnosi wkład na rzecz rozwiązania kryzysu migracyjnego w Europie poprzez realizację zobowiązań wynikających z protokołów wykonawczych do Umowy między Rządem Rzeczypospolitej Polskiej a Rządem Republiki Macedonii o współpracy w zwalczaniu przestępczości zorganizowanej i innego rodzaju przestępczości, poprzez udział funkcjonariuszy Centrum w kolejnych edycjach wspólnych operacji z funkcjonariuszami Policji Republiki Macedonii.
Kętrzyński ośrodek szkolenia SG ma swoich reprezentantów w składzie Krajowej Rezerwy Ekspertów wchodzących w szeregi Zespołów Europejskiej Straży Granicznej i Przybrzeżnej, kierowanych m.in. do udziału we wspólnych operacjach, szybkich interwencjach na granicy oraz do zespołów wspierających zarządzanie migracjami, koordynowanych przez FRONTEX np. w Grecji czy Bułgarii.
Ponadto w Centrum Szkolenia SG odbyło się pierwsze Szkolenie Podstawowe Kategorii I Europejskiej Służby Stałej FRONTEX, w którym uczestniczyło 128 funkcjonariuszy.
CSSG wykorzystuje potencjał własny w ramach działań szkoleniowych finansowanych ze środków unijnych oraz środków zewnętrznych. Kilkakrotnie włączyło się w realizację programów rozwojowych Ministerstwa Spraw Zagranicznych – Polska Pomoc – oferując cykle szkoleń ukierunkowanych na zabezpieczenie potrzeb służb granicznych innych państw, takich jak: Ukraina, Gruzja czy Mołdawia.
Równolegle z głównymi statutowymi zadaniami, Centrum Szkolenia Straży Granicznej od lat angażuje się w wiele przedsięwzięć realizowanych w ramach współpracy międzynarodowej. Z racji położenia oraz własnego profilu działalności Centrum utrzymuje kontakty z instytucjami zagranicznymi odpowiedzialnymi za szkolenie służb granicznych Litwy, Łotwy, Estonii, Finlandii i Ukrainy. Podpisywane co roku plany współpracy bilateralnej z poszczególnymi podmiotami zagranicznymi stanowią podstawę do wymiany doświadczeń i dobrych praktyk w dziedzinie ochrony granicy państwowej oraz szkolnictwa poprzez udział we wspólnych konferencjach, szkoleniach, warsztatach czy odprawach organizowanych w celu podsumowania dotychczasowych inicjatyw.
W ramach współpracy wielostronnej Centrum Szkolenia Straży Granicznej już jedenaście razy było głównym organizatorem, obok Polskiej Wytwórni Papierów Wartościowych S.A., Międzynarodowego Sympozjum Ekspertów Kryminalistyki Służb Granicznych, nieodmiennie skupiającego w Kętrzynie szeroką reprezentację przedstawicieli Ministerstwa Spraw Wewnętrznych i Administracji, podległych służb, naukowców oraz funkcjonariuszy służb granicznych z innych krajów.
Ośrodek znany jest również w cywilnych środowiskach akademickich z organizacji licznych sympozjów i konferencji naukowych, których efektem są publikacje pokonferencyjne, artykuły i skrypty oraz filmowe materiały dydaktyczne.
Działalność wydawnicza Centrum Szkolenia SG jest ściśle związana ze sferą dydaktyki oraz funkcjonowaniem Centrum jako jednostki organizacyjnej Straży Granicznej. Ukazujące się nakładem Centrum Szkolenia SG publikacje, to zarówno opracowania naukowe, jak i pomoce służące celom szkoleniowym, które odzwierciedlają treści programowe kursów i szkoleń.
Z organizowanych w Centrum konferencji, także międzynarodowych, wydawane są materiały pokonferencyjne sygnowane numerem ISBN, które zasilają zasoby bibliotek na terenie naszego kraju. Prezentacji mniejszych objętościowo opracowań służy wydawany od kwietnia 1993 roku Biuletyn – „Problemy Ochrony Granic” oznaczony symbolem ISSN. Publikacje w nim zamieszczane znajdują się w międzynarodowym systemie informacji o wydawnictwach ciągłych, który jest źródłem informacji w kraju i za granicą. Biuletyn CSSG jest periodykiem, w którym zamieszczane są nie tylko artykuły kadry SG, ale również autorów reprezentujących krajowe ośrodki akademickie.
Działalność Centrum Szkolenia SG nie ogranicza się jedynie do realizacji zadań typowo szkoleniowych. Kadra inicjuje oraz angażuje się w wiele różnych przedsięwzięć kształtujących postawy pożądane w służbie oraz budujących etos służby. Istotnym kierunkiem działania jest tworzenie warunków do osiągania wysokiej sprawności fizycznej zarówno wśród kadry, jak i słuchaczy Centrum. Sztandarowym przedsięwzięciem sportowym wpisanym w roczny kalendarz imprez sportowych całej formacji są Mistrzostwa SG w Piłce Siatkowej oraz zawody sprawnościowe „Bezgranicznie Silni”.
Wieloletnia obecność CSSG w Kętrzynie sprawia, że ośrodek stał się zarówno integralnym elementem lokalnej społeczności, jak i jednostką dostrzeganą w regionie. Wzajemne więzi zacieśniane są na wielu płaszczyznach, wśród których stałe miejsce zajmuje udział kadry i słuchaczy Centrum w akcjach krwiodawstwa pod patronatem Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji oraz Komendanta Głównego Straży Granicznej. Centrum inicjuje oraz wspiera akcje charytatywne, włącza się w ogólnopolskie kampanie społeczne, uczestniczy w życiu społeczności lokalnej poprzez organizowanie imprez okolicznościowych i pikników rodzinnych.
Cyklicznie organizowane są Dni otwarte w Centrum, w trakcie których dzieci i młodzież zapoznają się ze specyfiką służby w Straży Granicznej. Jedną z form współpracy Centrum ze szkołami podstawowymi i średnimi są przedsięwzięcia dydaktyczno-szkoleniowe, głównie klas mundurowych.
Centrum pielęgnuje pamięć o wydarzeniach historycznych poprzez gromadzenie własnej ekspozycji historycznej, organizowanie wystaw, udział w opracowywaniu różnego rodzaju publikacji oraz inicjowanie i udział w uroczystościach o charakterze patriotycznym. Szczególna oprawa zawsze towarzyszy obchodom świąt państwowych i resortowych, które Centrum Szkolenia SG często organizuje wspólnie z Warmińsko-Mazurskim Oddziałem SG na terenie naszych jednostek organizacyjnych lub na terenie Kętrzyna. Niepowtarzalnego wyrazu artystycznego niejednokrotnie nadawały tym wydarzeniom występy Orkiestry Reprezentacyjnej SG z Nowego Sącza, Orkiestry Morskiego Oddziału SG czy Kompanii Reprezentacyjnej SG.
Komendanci Centrum Szkolenia Straży Granicznej:
- płk dypl. Marek Śmiałkowski (07.05.1991 – 29.02.1992)
- płk dypl. Stanisław Manek (01.03.1992 – 30.09.1994);
- ppłk SG dr Lech Grochowski (01.10.1994 – 23.09.1998);
- płk SG Jarosław Suszek (24.09.1998 – 18.05.2003),
- płk SG dypl. Wiesław Mrugała (19.05.2003 – 07.05.2007);
- płk SG Henryk Raczkowski (08.05.2007 – 02.03.2010);
- płk SG Andrzej Rytwiński (03.03.2010 –0 4.11.2013);
- płk SG Dariusz Lutyński (p.o. 05.11.2013 – 07.01.2014);
- płk SG Sławomir Kowalewski (08.01.2014 – 29.02.2016);
- płk SG Michał Stachyra (01.03.2016 – 22.11.2016);
- płk SG Roman Łubiński (23.11.2016 – 05.10.2017);
- płk SG Mirosław Doroszkiewicz (p.o. 06.10.2017 – 11.10.2017);
- płk SG Andrzej Prokopski (12.10.2017 – 05.04.2018);
- płk SG Grzegorz Skorupski (p.o. 06.04.2018 – 09.09.2018).
Od 10 września 2018 roku funkcję Komendanta Centrum Szkolenia Straży Granicznej pełni płk SG Adam PACUK.
Zastępcy Komendanta Centrum Szkolenia Straży Granicznej:
- ppłk SG dr Lech Grochowski (26.04.1991–29.02.1996),
- kpt. SG Dariusz Młynarkiewicz (07.05.1996–06.05.1997),
- ppłk SG Ryszard Rzepiejewski (01.09.1997–23.09.1998),
- płk SG Marek Waszczuk (24.09.1998–31.07.2007),
- płk SG Andrzej Rytwiński (01.08.2007–01.03.2010),
- płk SG Dariusz Lutyński (17.09.2010–31.01.2017),
- płk SG Mirosław Doroszkiewicz (17.02.2017–06.02.2025).
Od 7 lutego 2025 roku funkcję Zastępcy Komendanta Centrum Szkolenia Straży Granicznej pełni płk SG Marek SZYMAŃSKI.
CENTRUM SZKOLENIA STRAŻY GRANICZNEJ
im. Żołnierzy Korpusu Ochrony Pogranicza
ul. Gen. Władysława Sikorskiego 78
11-400 Kętrzyn
centrala tel. +48 89 750 3000
sekretariat tel. +48 89 750 3102
fax. +48 89 750 3741
e-mail: cssg@strazgraniczna.pl